Thành cổ Luy Lâu: Dấu tích kinh đô xưa giữa lòng Bắc Ninh

1. Giới thiệu về thành cổ Luy Lâu

1.1. Thành Luy Lâu ở đâu?

Thành cổ Luy Lâu thuộc phường Trí Quả, tỉnh Bắc Ninh (trước đây là phường Thanh Khương), cách trung tâm Hà Nội khoảng 30km. Nếu bạn đang tìm hiểu thành cổ Luy Lâu thuộc tỉnh nào của Việt Nam, thì câu trả lời là Bắc Ninh – vùng đất địa linh của miền Kinh Bắc xưa.

Đây là một trong những đô thị sớm và lớn bậc nhất ở Bắc Việt Nam thời cổ đại. Khu vực này từng tập trung dày đặc các công trình kiến trúc như thành quách, dinh thự, chùa chiền và đền miếu.

Theo nhiều ghi chép cổ và kết quả khai quật khảo cổ học, di tích thành cổ là trung tâm chính trị, hành chính của quận Giao Chỉ thời nhà Hán. Hơn nữa, thành cổ còn là trung tâm kinh tế, văn hóa và tôn giáo lớn. Phật giáo từng phát triển rực rỡ tại đây ngay từ những thế kỷ đầu Công nguyên, cùng với quá trình truyền bá chữ Hán và tư tưởng Nho giáo từ phương Bắc vào Việt Nam.

1.2. Lịch sử hình thành, vai trò và giá trị

Thành cổ Luy Lâu là một trong những trung tâm đô thị sớm nhất của nước ta, giữ vai trò then chốt trong lịch sử Giao Chỉ thời Bắc thuộc. Ngay từ năm 1964, di tích này đã được xếp hạng cấp Quốc gia nhờ giá trị đặc biệt về mặt lịch sử - văn hóa.

Tên gọi Luy Lâu xuất hiện trong nhiều thư tịch cổ của Trung Quốc và Việt Nam như Tiền Hán thư, Tấn thư, Thủy kinh chú, Tam Quốc chí. Điều này cho thấy đây từng là trị sở quan trọng của nhà Hán và là cái nôi Phật giáo thời kỳ đầu. Di tích này vì thế có vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu văn hóa Việt Nam giai đoạn Mười thế kỷ đầu Công nguyên.

Đến thời Pháp thuộc, các học giả quốc tế như Madrolle đã khảo sát và xác định vị trí thành cổ Luy Lâu nằm ở đâu, khẳng định dấu tích thành nằm tại làng Lũng Khê, Bắc Ninh ngày nay. Công trình nghiên cứu đăng trên tạp chí Viễn Đông Bác Cổ (1937) vẫn được coi là chỉ dẫn quan trọng cho nhiều cuộc khai quật về sau.

Từ năm 1954 đến nay, nhiều đợt nghiên cứu và khảo cổ học đã tiếp tục làm rõ quy mô, chức năng và giá trị phức hợp của Luy Lâu. Không chỉ là thành lũy quân sự hay trung tâm hành chính, nơi đây còn là đô thị tôn giáo, với hệ thống chùa chiền, Tứ pháp và mộ táng cổ quy mô lớn. Đặc biệt, phát hiện khuôn đúc trống đồng Đông Sơn cho thấy Luy Lâu còn là trung tâm thủ công nghiệp thời cổ đại.

>>> Xem thêm: Thành cổ Bắc Ninh: Dấu ấn lịch sử hào hùng giữa lòng Kinh Bắc

2. Chỉ dẫn đường đi thành cổ Luy Lâu Bắc Ninh

Đầu tiên, du khách có thể đến Bắc Ninh bằng xe khách, ô tô cá nhân hoặc xe máy theo tuyến quốc lộ 1A cũ hoặc cao tốc Hà Nội - Bắc Ninh. Nếu đi bằng máy bay, bạn nên hạ cánh tại sân bay Nội Bài rồi tiếp tục di chuyển về Bắc Ninh.

Từ trung tâm TP. Bắc Ninh, bạn đi theo hướng cầu vượt Bồ Sơn và tiếp tục theo quốc lộ 38 khoảng 5km. Sau đó rẽ vào đường Lạc Long Quân, đi thẳng thêm 6km rồi rẽ phải vào Thanh Tương. Từ đây, bạn đi thêm 500m là đến di tích thành cổ Luy Lâu.

3. Kiến trúc, các di tích còn lại và cổ vật tại thành Luy Lâu

Thành cổ Luy Lâu hiện còn giữ lại khoảng một nửa quy mô ban đầu, với diện tích hơn 132.000m² nằm ở phía Tây Nam. Phía Đông thành đã trở thành khu dân cư của làng Lũng Khê, tỉnh Bắc Ninh. Một số công trình bên trong thành vẫn còn tồn tại đến nay như chùa Phi Tướng, chùa Bình, chùa thờ tượng Sĩ Nhiếp có từ thời Lê - Nguyễn.

Tường thành bằng đất hiện vẫn còn khá nguyên vẹn, với bờ cao từ 1 - 2m và mặt thành rộng khoảng 1,5m. Bên trong thành là hệ thống di tích gồm đền, mộ, chùa, tứ trấn. Đặc biệt, thành cổ còn có một cây cầu đá cổ từ thế kỷ thứ 2 – lối đi vào đền thờ Sĩ Nhiếp, minh chứng cho kỹ thuật xây dựng cổ xưa.

Qua nhiều đợt khai quật, các nhà khảo cổ phát hiện lớp cổ vật dày đặc nằm dưới tầng đất canh tác, gồm đồ gốm, gạch ngói thời Hán. Họ cũng tìm thấy hàng trăm lò nấu đồng, móng gạch cổ và dấu tích của một công trình từng bị cháy.

Từ 25/3 đến hết tháng 4/2025, công tác khai quật tiếp tục tại khu tường thành Ngoại phía Tây. Tại đây, các chuyên gia phát hiện một hệ thống móng kiến trúc quý: tường gạch chữ nhật màu xanh xám, chạy dọc theo tường thành hướng ra sông Dâu.

Đường móng dài khoảng 3,3m, xây theo kiểu tường đôi rộng 40cm, nhiều đoạn còn giữ nguyên tới 8 hàng gạch. Mặt tường phía Tây giật cấp, phẳng đều, thể hiện kỹ thuật xây dựng kiên cố, tinh xảo của người xưa.

Lớp đất gia cố tường thành còn cho thấy quá trình tái sử dụng gạch từ thế kỷ 6 và gạch vỡ từ thế kỷ 7 – 9. Đây là bằng chứng về sự kế thừa kỹ thuật xây dựng qua nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau. Các dấu tích như móng vữa vôi, cọc tre chống lún thời Nguyễn tiếp tục cho thấy quá trình tồn tại và phát triển liên tục tại khu vực thành cổ qua nhiều thời kỳ.

Số lượng cổ vật tìm thấy rất phong phú, bao gồm gạch xây, gạch trang trí hoa văn, ngói ống, ngói máng, bát, đĩa, vò bằng gốm men, sành, đất nung. Nhiều viên gạch mang ký tự Hán cổ cung cấp tư liệu quan trọng để xác định bối cảnh văn hóa và niên đại của di tích thành cổ Luy Lâu.

>>> Tham khảo: Du lịch Bắc Ninh 1 ngày - Gợi ý lịch trình và điểm đến thanh quan

4. Top trải nghiệm không nên bỏ lỡ khi đến thành cổ Luy Lâu

4.1. Khám phá dấu tích cổ

Ghé thăm thành cổ Luy Lâu, du khách như bước vào miền ký ức xưa, nơi những dấu tích còn sót lại thì thầm về một thời kỳ phồn vinh của kinh đô Giao Chỉ. Qua các lớp trầm tích, bạn sẽ cảm nhận được quy mô đồ sộ của đô thị cổ qua nền móng thành quách, kiến trúc tôn giáo và các hiện vật khảo cổ.

Những cuộc khai quật đã phát lộ nhiều cổ vật quý như gạch ngói thời Hán, tiền Ngũ Thù, đồ gốm men... phản ánh trình độ kỹ thuật cao và đời sống sôi động thời bấy giờ. Tận mắt chứng kiến các “chứng tích sống” này là cách tuyệt vời để hiểu hơn về vai trò trung tâm của Luy Lâu trong lịch sử chính trị, văn hóa Bắc Ninh và Giao Chỉ cổ.

4.2. Tận hưởng không gian yên bình và chụp ảnh

Không gian thành cổ Luy Lâu mang nét tĩnh lặng, khoáng đạt, với quần thể di tích nằm giữa sắc xanh mát của cây cối, cách biệt hẳn khỏi nhịp sống xô bồ. Dạo bước giữa khung cảnh thanh bình này, bạn sẽ dễ dàng cảm nhận sự giao thoa giữa thiên nhiên và chiều sâu lịch sử.

Chùa chiền cổ kính, bức tường rêu phong, cùng ánh sáng nhẹ xuyên qua tán cây tạo nên một phông nền lý tưởng cho những bức ảnh đậm chất nghệ thuật. Đây chính là nơi giúp du khách lưu giữ lại khoảnh khắc và hòa mình vào không gian linh thiêng, cổ xưa của miền Kinh Bắc.

4.3. Tham quan các điểm đến lân cận

Bên cạnh việc khám phá thành cổ Luy Lâu, bạn có thể kết hợp tham quan các di tích nổi tiếng khác tại Bắc Ninh như:

• Chùa Dâu: Chùa Dâu nằm ngay gần thành cổ, thuộc xã Thanh Khương, được xây dựng từ thế kỷ II dưới thời Sỹ Nhiếp. Đây là trung tâm Phật giáo Luy Lâu - nơi Phật giáo đầu tiên du nhập vào Việt Nam. Chùa có tháp Hòa Phong 9 tầng độc đáo và lễ hội Chùa Dâu mùng 8 tháng Tư Âm lịch nổi tiếng.
• Chùa Bút Tháp: Chùa Bút Tháp (xã Đình Tổ) nổi bật với nghệ thuật điêu khắc gỗ thời Hậu Lê, lưu giữ nhiều bảo vật quý. Tượng Quan Âm nghìn mắt nghìn tay và tháp Cửu phẩm liên hoa là hai công trình tiêu biểu mang giá trị mỹ thuật và tâm linh sâu sắc. Không gian thanh tịnh, cổ kính rất phù hợp cho du khách chiêm bái và thưởng ngoạn.
• Khu di tích lăng và đền thờ Kinh Dương Vương: Đền thờ Kinh Dương Vương nằm tại xã Đại Đồng Thành, cách Luy Lâu chỉ vài cây số. Quần thể gồm đền và lăng mộ vị vua đầu tiên trong truyền thuyết Lạc Việt. Khuôn viên rộng rãi, rợp bóng cổ thụ, là nơi linh thiêng và thu hút đông đảo du khách đặt chân đến.

Hành trình khám phá thành cổ Luy Lâu không chỉ đưa du khách về với cội nguồn lịch sử dựng nước, mà còn mở ra cánh cửa bước vào không gian văn hóa - tôn giáo đặc sắc của vùng đất Kinh Bắc. Nơi đây chứa đựng những dấu tích khảo cổ quý giá, kiến trúc cổ và trải nghiệm tham quan đậm chất nhân văn. Thành cổ Luy Lâu xứng đáng là một trong những địa điểm không thể bỏ lỡ khi khám phá Bắc Ninh - mảnh đất lưu giữ linh hồn của một thời Giao Chỉ oai hùng.

Nếu bạn đang lên kế hoạch du lịch Bắc Ninh và muốn tận hưởng kỳ nghỉ trọn vẹn, hãy lựa chọn Vinpearl Hotel Bắc Ninh – khách sạn 5 sao nằm ngay trung tâm thành phố. Với thiết kế mang cảm hứng từ nghệ thuật mây tre đan, không gian nơi đây vừa sang trọng vừa gần gũi, tạo cảm giác ấm áp và thư thái.

Vinpearl Hotel Bắc Ninh sở hữu đa dạng loại phòng nghỉ dưỡng, nhà hàng ẩm thực Á - Âu, dịch vụ chuẩn quốc tế và hệ thống phòng hội nghị hiện đại. Mọi trải nghiệm tại đây đều được kết hợp hài hòa giữa bản sắc văn hóa Việt và phong cách phục vụ chuyên nghiệp.

Đặt phòng Vinpearl Hotel Bắc Ninh ngay